Een groot deel van de erfgoedinstellingen slaagt er anno 2011 nog onvoldoende in nieuwe groepen te bereiken/actief te betrekken bij het erfgoed. Onder erfgoedinstellingen versta ik in dit stuk een combinatie van traditionele instellingen (archieven en musea).
Uit onderzoek blijkt dat de samenstelling van het publiek van musea en archieven sterk op elkaar lijkt. Steeds komen er relatief veel ouderen (50-64 jaar), hoogopgeleiden en autochtonen. Archiefbezoek is relatief populair onder mannen, 50-64-jarigen en hoogopgeleiden. Ook de inwoners van de vier grote steden komen relatief vaak in een archief. Archiefbezoek onder Turken en Marokkanen neemt nog steeds toe. Tussen 2003 en 2007 hebben ook meer Surinamers en Antillianen de archieven bezocht.
Verhoogde inspanningen van archieven om migranten te bereiken
Sinds de eeuwwisseling zijn archiefinstellingen zich meer op migranten(organisaties) gaan richten door de collectievorming en publiekswerving meer op verschillende migrantengroepen af te stemmen. Het doel is hierbij naast behoud van bestaand publiek, nieuwe publieksgroepen te bereiken. Het actief opzoeken van migranten(organisaties) en het aanspreken van migranten is hiervoor van belang. Concrete soms zeer actuele voorbeelden sommige (redelijk) succesvol, andere minder of helemaal niet succesvol zijn:
- het werken met spoorzoekers
- het werken met acquisitielijsten
- afleggen van bezoeken aan migrantenorganisaties
- initieeren van projecten die indirect bedoeld zijn om archieven binnen te halen
- houden van lezingen voor een bepaalde gemeenschap waarbij om tips wordt gevraagd om archieven van die gemeenschap binnen te kunnen halen
‘Een overheidsarchief alleen is niet voldoende; er horen ook archieven van particulieren en van nieuwe, allochtone groepen bij”: beargumenteert Fred van Kan, directeur Gelders Archief en voorzitter van KVAN. Hij beweert dat ‘het besef en de ambitie er bij de meeste instellingen is en dat we de veelkleurigheid ook in archieven moeten terugzien’. Alleen gebeurt dit met worstelen en stoten: ‘Het zijn voornamelijk grotere diensten die hier iets in bereiken en ermee bezig zijn. Bijvoorbeeld op het niveau van een stad als Arnhem moet je bijna aan oral-history-projecten meedoen om er greep op te kunnen krijgen.
Verhoogde inspanningen van musea om migranten te bereiken
Ook bij musea in Nederland is het besef ontstaan dat ook nieuwe o.m allochtone groepen bereikt moeten worden door ze actief op te zoeken. Tijdens een museumcongres in Middelburg georganiseerd in 2009 hebben de aanwezige musea spontaan een resolutie genaamd de Resolutie van Middelburg aangenomen. Hierin staat dat:
De Nederlandse musea proactief de gemeenschap en de politiek gaan benaderen om,
vanuit de kerntaken (…) plannen en programma’s te ontwikkelen ter ondersteuning van sociaal-maatschappelijke opdrachten en projecten. Hiermee verwacht de museale branche dat er een wederkerigheid met de gemeenschap en de politiek ontstaat (…).
Kernwoorden voor bevordering van de maatschappelijke relevantie van musea zijn publieksbereik en samenwerking met onderwijs- en culturele instellingen. En een van de belangrijke ambities van musea is bovendien dat een museum actief moet luisteren naar behoeftes vanuit het publiek: (…) ‘actuele kennis van het publiek is nodig om je te positioneren als publieke instelling’. Tevens wordt verwacht dat het museum aansluiting vindt bij maatschappelijke trends en thema’s.’ Natuurlijk moet dit wel passen binnen de identiteit van het museum.
Bovenstaande informatie waarin gesteld wordt dat je actief in contact moet komen met genoemde doelgroepen en actief moet luisteren naar de behoeftes vanuit het publiek vraagt volgens mij om de aanwezigheid van bepaalde competenties welke noodzakelijk zijn om de noodzakelijke gelijkwaardige en duurzame relatie op te bouwen.
Mogelijke redenen waarom archieven er niet in slagen om archieven van migranten(organisaties) binnen te halen zijn divers:
- Waarom zou een migrantenorganisatie zijn/haar archief in bewaring geven aan een archief?
- Archieven van organisaties kunnen niet in de huidige samenstelling worden bewaard.
- Behoefte aan opbouwen van een duurzame relatie vanuit migrantenorganisatie. Vertrouwen erg belangrijk, zeker met het oog op de soms opgedane traumatische ervaringen.
- Zwart/wit verhaal
- De archiefsector kampt met het probleem dat de buitenwereld de relevantie onvoldoende ziet. Een archief wordt doorgaans beschouwd als saai en stoffig, terwijl de relevantie intrinsiek aanwezig is in het rechtsstatelijke argument.